TEF'İL BABI
Vezni: فَعَّل يُفَعِّلُ تَفْعِيلًا ‘ تَفْعِيلَةً mevzunu: فَرَّح يُفَرِّحُ تَفْرِيحًا ‘ تَفْرِيحَةً Alameti: Sülasi bir fiilin bu baba nakledilmesi için sülasi mücerret fiilin faal fiili ile aynel fiili arasına aynel fiili cinsinden bir harf ziyade edilir. Yani aynel fiili şeddelenir. Binası;
1- Lazım fiili müteaddi yapmak için فَرَّح زَيْدٌ بَكْرًا Zeyd Bekir-i sevindirdi.
Bu baba nakledilen fiil müteaddi ise teaddi derecesi artar. Yani 2 meful alır. ( عَلِمَ زَيْدٌ المَسْءَلَةَ ) Zeyd meseleyi bildi ( عَلَّمَ زَيدٌ بَكْرًا قُرْآنًا ) Zeyd Bekir-e kur-an öğretti.
2- Teksir( çokluk ) delalet etmek için. Çünkü harfin ziyadeliği ma-nanın ziyadeliğine delalet eder. ( قَطَّعَ )Parça parça yaptı ( قَطَعَ ) kesti ( مَزَّقَ ) parçaladı ( مَزَقَ ) yırttı
Bu teksirlik manası
a) bazen fiilde olur. ( طَوَّفَ زَيْدٌ الكَعْبَةَ ) Zeyd Kâbe’yi çokça tavaf etti. Bu misalde çokluk manası fiile verilir.
b) bazen failde olur. ( مَوَّتَ الإبِلُ ) Develer öldü pek çok deve öldü.
Bu misale deve çok kere öldü demek doğru olmadığı için çokluk manası faile verilir.
c.) bazen de mefulde olur. ( غَلَّق زَيْدٌ البَابَ ) Zeyd pek çok kapıyı kilitledi/ kapattı. Bu misalde çokluk manası mefule verilir.
3- Bazı isimlerden fiil türetmek için kullanılır. ( جَلَّدَ عَلِيٌّ كِتَابًا ) Ali kitabı ciltledi. ( جِلْدٌ ) cilt, deri ( خَيَّمَ ) çadır kurdu ( خَيْمٌ ) çadır
4- Meful’ü bih-i fiilin aslına nispet etmek için kullanılır. ( كُفَّرَ زَيْدٌ مُنْكِرًا ) Zeyd münkiri küfre nispet etti.
5- Bir şeyi izale etmek için kullanılır. ( قَشَّرْتُ الفَاكِحَةَ ) meyveyi soydum. ( قَرَّشَ زَيْدٌ عُرْدًا ) Zeyd odunun kabuğunu soydu.
6- Sayrureti (dönüşmek, halden hale geçmek) ifade için kullanılır. ( حَجَّرَ الطِينُ أيْ صَارَ الطِينُ حَجَرًا )
7- Duhul ifade etmek için kullanılır. ( جَمَّعَ الرَّجُلُ ) adam cumada bulundu.
8- Bir cümleyi kısaca ifade etmek için kullanılır. ( سَبَّحَ أيْ قَالَ سُبْحَانَ اللهِ )
İfal ve tefil babları arasındaki fark: tefil babanın ağır ağır olması-dır. Mesela ( أنْزَلَ ) indirdi ( نَزَّلَ ) ağır ağır indirdi. ( نَزَّل القُرْآنَ تَنْوِيلًا ) kalplere iyice yerleşsin diye kur’an-ı yavaş yavaş indirdi.
NOT:
Lamel fiili illetli veya hemzeli fiiller bu baba nakledildiğinde mas-tarları ( تَفْعِيلَةً ) vezninde gelir. Bu konu ile ilgili teferruat mastar bahsinde verilmiştir.