harfi cerin zaid olması demek; harfi cer olsada, olmasada kelamda mana bakımından değişiklik olmaması demektir.

harfi cer semaen veyakıyasen zaid olabilir.
semaen zaid olmak 6 mevzidedir.

1. fail makamında: كَفى بِالله hz. Allah kafi geldi. be harfi cer allahi mecrurudur. bu cümlede fail olan allahi deki ب zaiddir. yani be olmasada mana değişmez.zaid olduğu için müteallak almaz.

2. meful makamında: ضرب زيد بعمر darabe fiil, zeyd fail, amr mefuldür. be harfi cer amr mecrurudur. meful makamında zaiddir. müteallak almaz.

3. mübteda makamında:بِحَسْبِكَ دِرْهَمٌ (sana kafi gelen dirhemdir.) bihasbike mübteda , dirhemün haberdir. harfi cer olan be mübteda makamında zaiddir. müteallak almaz

4.haber makamında: زيد بقائمٍ harfi cer haber makamında zaiddir müteallak almaz.

5.amili menfi (olumsuz) olan hal makamında: ما ضرب زيد بِقائمٍ عمراً zeyd kaim olduğu halde amrı dövmedi. maa darabe fiil zayd fail bikaimin hal, zeyd zilhal, amr mefuldur. be harfi cer, kaimin mecrurdur. be amili menfi olan hal makamında zaid olmuştur. müteallak almaz.

6. nefs ve ayn kelimeleri ile beraber tekid makamında: جائنى زيد بِنَفْسِهِ (zeydin nefsi,kendisi bana geldi) nefsihi tekid zeyd müekkeddir. harfi cer nefs kelimesiyle tekid makamında zaiddir müteallak almaz.


bu mevzilerde harfi cer semaen zaiddir.
kıyasen zaid olması; nefi ve istifhamın haberinde vaki olduğu zamandır. هَلْ زيد بقائم kaim olan zeyd midir?.. harfi cer istifhamın haberinde zaid olmuştur. لَيسَ زيد بقائم zeyd kaim değildir. burdada harfi cer nefinin haberinde zaiddir. her ikisindede müteallak almaz.


peki harfi cer zaid olduğu zaman manayı etkilemiyor ve müteallak da alamıyorsa neden zaid oluyor?

cevab: zaid olmasının ; te'kid, lafzı güzelleştirmek, amili kuvvetlendirmek, fesahat, şiir zarureti gibi faideleri vardır.